Ερωτήσεις συνέντευξης του Νικόλα Σμυρνάκη, υπεύθυνου Δημοσίων Σχέσεων του Ελληνογαλλικής Ένωσης Καλλιτεχνών NAUTE
- Πότε ιδρύθηκε και ποιοι ήταν οι εμπνευστές της εικαστικής ένωσης Naute σε Ελλάδα και Γαλλία; Ποια εσωτερική ανάγκη θέλησαν να ικανοποιήσουν συστήνοντας το Naute;
O Naute (New Artist Union Traveling Europe) είναι ένας καλλιτεχνικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός με διπλή έδρα, το Στρασβούργο της Γαλλίας και το Ηράκλειο Κρήτης. Ιδρύθηκε το 2005 όταν 7 καλλιτέχνες, ζωγράφοι, φωτογράφοι, συγγραφείς και σκηνοθέτες, από τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ολλανδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συναντήθηκαν τυχαία στην Κρήτη και μοιράστηκαν την αγάπη και το πάθος τους για το νησί. Έπειτα, ταξιδεύοντας στην Ευρώπη, θέλησαν να διαδώσουν την ένωση και τη συνεργασία διαφορετικών πολιτισμικών αξιών. Το μέσο φυσικά ήταν η τέχνη. Η τέχνη σε όλες τις μορφές, που από πρόσχημα για συνάντηση, έγινε εσωτερική ανάγκη έκφρασης και δημιουργίας ανάμεσα σε διαφορετικούς ανθρώπους που βρήκαν όμως τον τρόπο να συντονίσουν τους βηματισμούς τους προς έναν κοινό προορισμό. Τη δημιουργική έκφραση και την πηγαία ανταλλαγή ιδεών.
Ο Naute δραστηριοποιείται στην Ελλάδα και στη Γαλλία χάρη στην υποστήριξη των μελών του, αλλά και από δωρεές που προέρχονται από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που μας στηρίζουν όποτε διοργανώνουμε κάποια έκθεση ή κάποιο άλλο δρώμενο. Σκοπός είναι η ανάδειξη νέων καλλιτεχνών, οι πολιτιστικές ανταλλαγές μέσα από την τέχνη αλλά και η συνεργασία με φτασμένους καλλιτέχνες. Δίνει την ευκαιρία σε ανθρώπους να εκφράσουν τη δημιουργική έμπνευση, τις ανησυχίες τους, με οποιοδήποτε τρόπο επιθυμούν (ζωγραφική, γλυπτική, κατασκευές, ποίηση, φωτογραφία, θέατρο, μουσική). Γιατί αν η δημιουργική έκφραση είναι η προϋπόθεση για να είναι κάποιος καλλιτέχνης, η επικοινωνία με το κοινό είναι που ολοκληρώνει τον κύκλο της δημιουργίας και προκαλεί στον καλλιτέχνη ένα αίσθημα πληρότητας ή αν θέλετε το κίνητρο της αναδημιουργίας. Εκτός από εκθέσεις λοιπόν, ατομικές ή ομαδικές, διοργανώνονται festival, ομάδες συζήτησης, διαλέξεις, ομάδες εργασίας και ενημερώσεις σε σχολεία και άλλους οργανισμούς γύρω από θέματα τέχνης, συνδεδεμένα πολλές φορές με κοινωνικά ζητήματα.
- Ποιες προϋποθέσεις θα πρέπει να πληροί ένας καλλιτέχνης, ώστε να γίνει αποδεκτός ως νέο μέλος στην ομάδα σας; Περιγράψτε μας τη διαδικασία που απαιτείται για να ενταχθεί ένας ενδιαφερόμενος στην ομάδα του Naute.
Η μόνη ουσιαστική προϋπόθεση είναι η αγάπη για την τέχνη και το πάθος για δημιουργία. Μια δημιουργία που ξεφεύγει απ’ τα στενά πλαίσια των παραδοσιακών μέσων έκφρασης. Υπάρχει, βεβαίως, μια διαδικασία κατάθεσης των έργων και επιλογής για να διασφαλιστεί η αισθητική του τελικού αποτελέσματος. Κατατίθεται ένας φάκελος με δείγματα έργων, ένα βιογραφικό και μια έκθεση που μπορεί να περιέχει την περιγραφή των έργων, τη σημασία τους για τον καλλιτέχνη και τον τρόπο που εκείνος/εκείνη βλέπει την τέχνη. Αυτό φυσικά εξαρτάται κι απ’ το αν υπάρχει θέμα σε μια έκθεση. Αν υπάρχει, καλό θα ήταν να συνδεθεί το έργο κάθε καλλιτέχνη με το θέμα, ώστε να περιληφθεί στον κατάλογο με τα προσωπικά στοιχεία και τα έργα του, που συνήθως εκδίδεται σε κάθε έκθεση.
Οι καλλιτέχνες συμμετέχουν με 20 ευρώ το χρόνο, εφόσον η συμμετοχή τους έχει κατοχυρωθεί, και τα μέλη – υποστηρικτές, με 5 ευρώ το χρόνο. Εδώ θα ήθελα να πω ότι ο Naute, αλλά και η τέχνη ως έννοια ευρύτερη, χρειάζεται όχι μόνο καλλιτέχνες και το παραδοσιακό κοινό που την ακολουθεί και τη θαυμάζει, αλλά και υποστηρικτές – εθελοντές, που θα μπορούν, ο καθένας με τον τρόπο του, να βοηθήσουν συμμετέχοντας στις διαδικασίες. Έχουμε ανάγκη από τέτοια μέλη, «καλλιτέχνες της καθημερινότητας», που αν και δε ζωγραφίζουν ή δε γράφουν, θέλουν να είναι πρωτεργάτες και να συμμετέχουν ενεργά, να γίνουν μέρος του πυρήνα της καλλιτεχνικής δράσης. Και γιατί όχι να ανακαλύψουν έναν κρυμμένο καλλιτέχνη μέσα τους.
- Ποια θεωρείτε ότι είναι τα σημαντικότερα οφέλη που προκύπτουν από τη συνύπαρξη καλλιτεχνών με διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές, όπως είναι οι Έλληνες και οι Γάλλοι, σε μια ομάδα;
Η ερώτησή σας δίνει και το στίγμα της φιλοσοφίας του Naute, οπότε από μόνη της αποτελεί μια απάντηση. Πρόσφατα ο Naute υποδέχθηκε έναν ζωγράφο από τη Γαλλία. Του παρείχαμε διαμονή και μεταφορικό μέσο ώστε να γνωρίσει τις ομορφιές της Κρήτης και να δημιουργήσει έργα εμπνευσμένα από το κρητικό τοπίο. Καταλαβαίνετε ότι επιστρέφοντας στον τόπο του θα κουβαλά μέρος της κληρονομιάς μας στις αποσκευές του. Αυτός είναι και ο στόχος μας. Στην πρόσφατες εκθέσεις μας στη Γαλλία, «Ρίζες ΙΙ» και «Μουσικές Πατρίδες Παντού» πολλοί από μας μείναμε σε ατελιέ και σπίτια Γάλλων καλλιτεχνών. Είναι χαρά και ευτυχία να διαμένεις σε καλλιτεχνικά εργαστήρια και να συνδιαλέγεσαι με ανθρώπους που ζουν και αναπνέουν μέσα στην τέχνη. Η συνύπαρξη καλλιτεχνών με διαφορετικές κουλτούρες, αξίες αλλά και η επαφή με διαφορετικά μέσα και στυλ τα οποία χρησιμοποιούν για να εκφράσουν τις βαθύτερες καλλιτεχνικές τους ανησυχίες είναι το ζητούμενο. Πολλές φορές νιώθω ότι κερδίζουμε περισσότερα ερχόμενοι σε επαφή με καλλιτέχνες άλλων χωρών, που χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνοτροπίες αλλά και συγκινούνται από άλλες εικόνες, άλλα νοήματα κι άλλες ιδέες, παρά γράφοντας, φωτογραφίζοντας ή ζωγραφίζοντας εμείς. Αλλά και το κοινό, μέσα από αυτές τις πολιτισμικές ανταλλαγές, έχει τη δυνατότητα να δει το ίδιο θέμα να αντιμετωπίζεται διαφορετικά από έναν Έλληνα γλύπτη, μια Γαλλίδα ζωγράφο ή έναν Ολλανδό φωτογράφο. Αυτή η σύνθεση κι η ανταλλαγή είναι από μόνη της ένα κίνητρο για νέα έργα. Γιατί, τι άλλο είναι αυτό που λέμε έμπνευση, αν όχι «το κίνητρο για το καινούριο, το διαφορετικό»;
- Στην Ελλάδα, ως γνωστόν, οι ομάδες δεν μακροημερεύουν. Τι πιστεύετε ότι αποκομίζει ένας καλλιτέχνης, αν ενταχθεί σε μια εικαστική ομάδα και τι ειδικότερα έχει να κερδίσει εντασσόμενος στην καλλιτεχνική ομάδα Naute;
Οι ομάδες που μοιράζονται ευθύνες και που ο καθένας προσφέρει εκεί που μπορεί να είναι πιο αποδοτικός, είναι οι ομάδες που επιβιώνουν. Αυτονόητο ακούγεται αυτό αλλά όπως όλα τα αυτονόητα που σέβονται τον «εαυτό» τους, θέλει καθημερινή διεκδίκηση για να γίνει πράξη. Υπάρχουν παραδείγματα καλλιτεχνών που ξεκίνησαν ως υποστηρικτές-εθελοντές κάνοντας διαδικαστικές δουλειές και τώρα εκθέτουν τα έργα τους στο εξωτερικό. Όποιος διατίθεται να δώσει, θα λάβει και πίσω. Είναι λες και υπάρχει κάποιος συμπαντικός νόμος που ορίζει τη μαθηματική εξίσωση του δούναι και λαβείν. Θέλω να πω, λες και η φύση κρατάει μανιάτικο και τιμωρεί όποιον ξεκινά κάτι, απλά για να καρπωθεί τα οφέλη του στο τέλος.
Πάντως όλοι έχουν να κερδίσουν. Είτε είναι κάποιος καλλιτέχνης και εκθέτει τα έργα του επικοινωνώντας τις εσώτερες ανάγκες του, είτε απλός φίλος της τέχνης που επιθυμεί να είναι μέρος μιας εναλλακτικής ζωής, με ένα νόημα που ξεφεύγει απ’ την ρουτίνα της καθημερινότητας, ο Naute δίνει τη δυνατότητα σε όλους να βρουν το ρόλο τους. Και αν το τελικό αποτέλεσμα απλά ανταμείβει στιγμιαία, η διαδρομή προς αυτό είναι που μένει ως εμπειρία ζωής.
- Στην ομάδα σας φιλοξενούνται καλλιτέχνες που καταπιάνονται με διαφορετικές μορφές τέχνης. Μιλήστε μας γι’ αυτή τη σύνθεση των δημιουργών που εκφράζονται εικαστικά με διαφορετικά μέσα.
Στην έκθεσή μας, το Μάιο του 2008, με θέμα «Πολιτικά Τοπία, Σύγχρονα Τοπία», που έγινε στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο, συναντήθηκαν γλύπτες, φωτογράφοι, ποιητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί. Η πρόκληση ήταν να εκφράσουν ένα Πολιτικό Τοπίο με έναν σύγχρονο τρόπο. Άλλοι το είδαν ως αστική πόλη, άλλοι ως φύση, άλλοι ως ανάγκη για την προστασία της αξίας της ζωής, άλλοι ως μοναξιά ή ως ουτοπία κι άλλοι κοίταξαν μέσα απ’ τον άνθρωπο προσπαθώντας να χαρτογραφήσουν τη σχέση του με τον συνάνθρωπο αλλά και με τα υπόλοιπα πλάσματα…
Πέτρα, χρώμα, φωτογραφίες, στίχοι, μπερδεύτηκαν συμπληρώνοντας το παζλ του Σύγχρονου Τοπίου, δίνοντας ένα πιο πλήρες νόημα στην ιδέα πίσω από αυτό. Όπως ο άνθρωπος, για να περάσει ένα σαφές μήνυμα σε έναν συνομιλητή του οφείλει να δημιουργήσει εικόνες, να έχει μια επαρκή συλλογιστική, να χρησιμοποιήσει κατάλληλη χροιά στη φωνή του, να δώσει έμφαση στη γλώσσα του σώματός του, των νοημάτων των συνειρμών του, έτσι και τέτοιες ομαδικές εκθέσεις, όταν αντιμετωπίζονται συνολικά από διαφορετικά είδη τέχνης, καταφέρνουν να δουν από πολλά και διαφορετικά πρίσματα την ίδια ιδέα. Να δώσουν περισσότερες μορφές, ή αν θέλετε εκδοχές, στον κόσμο γύρω μας, μα κυρίως σε αυτόν μέσα μας.
Τι ίδιο συνέβη και στην έκθεση Ρίζες ΙΙ στη Γαλλία τον περασμένο Δεκέμβρη. Η σύνθεση οφείλει να είναι αρμονική αλλά όχι επιτηδευμένη και πιστέψτε με αυτό δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά.
Θα ήθελα εδώ να αναφέρω, ότι πολλές φορές συνδυάζονται όχι απομονωμένα έργα διαφορετικών μορφών τέχνης, αλλά γίνεται προσπάθεια να εναρμονιστούν δυο ή περισσότερα είδη τέχνης, σε ένα και μόνο έργο. Αυτό συνέβη τον περασμένο Δεκέμβριο στην έκθεση «Μουσικές Πατρίδες Παντού», πάλι στο Στρασβούργο, όπου η ποίηση και η φωτογραφία παντρεύτηκαν έτσι ώστε κάθε φωτογραφία να μη συνοδεύει απλά τον ποιητικό λόγο, αλλά να τον απογειώνει σε τόπους ταξιδιού που οι λέξεις περιττεύουν, ακριβώς γιατί τα γράμματα εμπεριέχονται στις ρίζες των εικόνων.
- Επιλέγετε σταθερά να οργανώνετε θεματικά προσδιορισμένες εκθέσεις σε πείσμα όσων ισχυρίζονται ότι κάτι τέτοιο στερεί την ελευθερία έκφρασης των καλλιτεχνών. Για ποιο λόγο καταλήξατε στην απόφαση αυτή;
Το θέμα δίνει κίνητρο. Δε στερεί ελευθερία. Θέλουμε να παροτρύνουμε τους καλλιτέχνες να δημιουργούν κι όχι απλά να επιλέγουν απ’ τα έτοιμα. Μια έκθεση δεν είναι ένας τυχαίος συνδυασμός πολλών έργων. Χρειάζεται ενά είδος σκηνοθεσίας που να της δώσει δυναμική, να συμφιλιώσει τα έργα μεταξύ τους. Το θέμα μιας έκθεσης είναι σαν το μουσικό θέμα, τη βασική μελωδία πάνω στην οποία αυτοσχεδιάζουν όλα τα μουσικά όργανα πάντα με σκοπό οι ήχοι να δέσουν αρμονικά. Η ενορχήστρωση προϋποθέτει μουσικό θέμα. Η αρμονία μιας έκθεσης τέχνης διαφορετικών μέσων υποβοηθείται από το θέμα της έκθεσης. Πιστεύω πάντως, ότι η ελευθερία του καλλιτέχνη δεν εξαρτάται από την ύπαρξη ή μη θέματος αλλά το κατά πόσο αφήνει τον εαυτό του ελεύθερο να δει πέρα απ’ το θέμα και να του δώσει μια προσωπική διάσταση, να το κάνει δικό του.
- Απ’ ό,τι διαπίστωσα, μελετώντας την ιστοσελίδα του Naute, έχετε πραγματοποιήσει αρκετές εικαστικές εκθέσεις τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γαλλία. Αναρωτιέμαι κατά πόσον διαφέρει η ανταπόκριση του φιλότεχνου κοινού στις εκθέσεις του Naute σε Ελλάδα και Γαλλία.
Ο Πικάσο έψαχνε συνεχώς τι λείπει απ’ τα μουσεία του κόσμου. Ίσως γι’ αυτό τελικά να κατάφερε να ξεχωρίσει τόσο. Όταν κάνουμε μια έκθεση στο Ηράκλειο νιώθουμε ότι προσφέρουμε ένα θέαμα που οι κάτοικοί του δεν είναι συνηθισμένοι να βλέπουν. Δεν είναι εύκολο να προσπαθείς να πρωτοτυπείς κι έχουμε αντιμετωπίσει αρκετά εμπόδια στο παρελθόν. Το νέο φοβίζει, η φυσική τάση του ανθρώπου είναι αρχικά να αντιδρά σε κάθε αλλαγή. Η ανταπόκριση, όμως, που έχουμε σε όλες τις εκθέσεις μας ως τώρα είναι μεγάλη και μας επιτρέπει να συνεχίζουμε να προσπαθούμε να προσεγγίζουμε την τέχνη, κάθε φορά κι από διαφορετική σκοπιά. Θέλουμε, και δεν το κρύβουμε, να είμαστε μέρος των δημιουργικών εκείνων δυνάμεων που θα συνεισφέρουν στη διαμόρφωση μιας νέας παιδείας γύρω απ’ την τέχνη. Να καταφέρουμε κάποια στιγμή να κάνουμε ένα καλλιτεχνικό δρώμενο μέρος της καθημερινότητας του ανθρώπου που συνήθισε να μη δίνει πολλή σημασία στην τέχνη, γιατί απλά δε μεγάλωσε μέσα σε αυτήν. Στο εξωτερικό τώρα, η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι στέκονται πιο εύκολα μπροστά από ένα ζωγραφικό έργο, φτάνει όμως να έχει να πει κάτι περισσότερο από αυτό που σκεφτόταν ο δημιουργός του όταν το έφτιαχνε.
Και μεις, τέτοιους καλλιτέχνες αναζητούμε. Καλλιτέχνες που να τους ξεπερνούν τα έργα τους.
- Έχετε δημιουργήσει στην ιστοσελίδα σας μια ψηφιακή gallery με αντιπροσωπευτικά έργα όλων των μελών του Naute. Τι ανταπαντάτε σε εκείνους που υποστηρίζουν ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος της αντιγραφής όσων έργων εκτίθενται στο διαδίκτυο;
Το internet δίνει τη δυνατότητα στους καλλιτέχνες να έρθουν σε επαφή με ένα πολυπληθές κοινό. Πολλοί άνθρωποι έχουν γίνει γνωστοί γιατί κάποιος τους είδε, τους άκουσε, μέσα από το διαδίκτυο. Τα έργα που ανεβάζουμε έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές ποιότητας για να μην μπορεί κάποιος να τα αντιγράψει. Αλλά, η δική μου άποψη είναι ότι ακόμα και να ήθελε κάποιος, το μόνο που θα κατάφερνε είναι να διαδώσει το έργο του πρώτου δημιουργού. Δεν μπορεί κανείς να σου στερήσει κάτι που είναι δικό σου, που έχει παρουσιαστεί με το όνομά σου. Το μόνο που ίσως καταφέρει είναι να επιβεβαιώσει, να διαδώσει τη δυναμική του.
- Εκτός από τα ενεργά μέλη της ομάδας σας, υπάρχουν και οι φίλοι του Naute. Ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο συστάθηκε η υποομάδα των φίλων της ένωσης;
Ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που θέλει να προσφέρει ένα αποτέλεσμα άξιο λόγου και αναφοράς, δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς φίλους. Ο Naute αναζητά συνεχώς νέους φίλους, καλλιτέχνες ή μη, που να πιστεύουν στο όραμα του και να επιθυμούν να εντάξουν την τέχνη στην καθημερινότητά τους. Όλοι μπορούν να βοηθήσουν, να συμμετέχουν καλύτερα, ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις και το χρόνο που έχει διαθέσιμο. Δεν υπάρχουμε χωρίς τα μέλη μας, χωρίς υποστηριχτές, χωρίς ανθρώπους δίπλα μας να πιστεύουν στη δράση μας. Και μεις τους το ανταποδίδουμε όχι απλά ευχαριστώντας τους για τη βοήθειά τους, αλλά αναγνωρίζοντάς τους ως συστατικά στοιχεία της όποιας καλλιτεχνικής μας δράσης.
Στην ιστοσελίδα του Naute www.art-naute.org μπορεί οποιοσδήποτε το επιθυμεί, να ενημερωθεί για τις δραστηριότητες που έχουν προηγηθεί, γι’ αυτές που ετοιμάζουμε στο εγγύς μέλλον αλλά και τους τρόπους που μπορούν οι καλλιτέχνες να συμμετέχουν σε αυτές. Φυσικά και τον τρόπο που κάποιος μπορεί να γίνει μέλος της ένωσης και να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις του Naute.
Ενδεικτικά αναφέρω πως η επόμενη ομαδική έκθεση με θέμα «Μια σύγχρονη εικόνα, Χιλιάδες σύμβολα» θα παρουσιαστεί στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης. Επίσης, η έκθεση «Μουσικές Πατρίδες Παντού» επαναπατρίζεται (μετά την πρώτη παρουσίαση στη Γαλλία) και θα διεξαχθεί στο Ηράκλειο. Και οι δυο εκθέσεις θα ανοίξουν τις πόρτες τους στο κοινό το φθινόπωρο του 2009.
Κλείνοντας, θέλω να πω πως η υψηλότερη μορφή τέχνης είναι η τέχνη της καθημερινότητας. Να ζεις καλά, να ζεις από επιλογή, να γεύεσαι, να δημιουργείς και να απολαμβάνεις. Και η ενασχόληση με την τέχνη, σε όλες τις μορφές της, δίνει τη δυνατότητα σε κάθε άνθρωπο να γίνει, γιατί όχι, «καλλιτέχνης της καθημερινότητας».
Σας ευχαριστώ
